Amyklai

Het Amyklaion, het Apollo heiligdom in Amyklai is al sinds de laat-mykeense periode een heiligdom geweest gewijd aan de voor-dorische godheid Hyakinthos. Met de komst van de Doriërs (en de verovering van Amyklai door de Spartanen) is het heiligdom van Hyakinthos herijkt tot Apollo heiligdom, waarbij de mythe van de dood van Hyakinthos door de handen van Apollo is bedacht om Apollo een duidelijke rol te geven binnen de cultus. Oorspronkelijk zal Hyakinthos (net als de veel bekendere Adonis) wel een god zijn geweest van vegetatie, vruchtbaarheid en lente, wiens dood, “begrafenis” en wederopstanding werd gevierd in het festival van de “Hyakinthia”, de Hyakinthos-spelen. Votieffiguren zijn gevonden uit de laat-, en submykeense periode en de geometrische periode, maar met een duidelijk gat daartussenin, dat duidt op een mogelijke onderbreking in de cultus.

 

In het midden van de 7e eeuw  is er voor Apollo een groot (13 m. hoog) bronzen (of  houten met bronsbeslag?) cultusbeeld voor Apollo geplaatst. Het lijf, dat volgens Pausanias (beschrijving 3.19) leek op een bronzen pilaar, had verder voeten, een hoofd met helm en armen met een lans en een boog. In het midden van de 6e eeuw werd het gezicht van Apollo voorzien van bladgoud geschonken door koning Kroisos van Lydië. Een indruk van hoe het beeld er destijds uitzag wordt gegeven door Spartaanse muntjes uit de tweede eeuw na Chr. Rond 500 werd de befaamde Ionische beeldhouwer-architect Bathykles in gehuurd om het heiligdom een meer monumentaal karakter te geven. Bathykles zette het beeld bovenop het grafmonument voor Hyakinthos (van reliëfs voorzien en een bronzen duertje) en bouwde een constructie van marmer met kamertjes, nissen, “karyatiden” en zuilen en voorzien van een zeer uitgebreide decoratie om het geheel heen. Het is mogelijk dit scherm dat van afstand de indruk wekte dat de godheid net uit zijn stoel was opgestaan, dat heeft geleid tot de naam “troon van Bathykles”. Van het geheel zijn de fundamenten teruggevonden en vele fragmenten, deels ingebouwd in Byzantijnse kerkjes in de buurt, maar ondanks de uitvoerige beschrijving bij Pausanias is het nooit gelukt om een iedereen overtuigende reconstructie te maken: alle gemaakte ‘reconstructies’ zijn tot op heden niets meer dan vrije tekeningen gebaseerd op de beschrijving van Pausanias. De vele mythologische scènes die door Pausanias zijn beschreven, zijn waarschijnlijk bronzen platen met gehamerde reliëfvoorstellingen geweest, die met klinknagels waren bevestigd op het marmer.

 

De vondsten in Amyklai zelf zijn helaas erg mager: vooral zien we hoe een rondom lopende monumentale steunmuur een platform heeft geschapen, waarboven de beeld, troon en graf hebben gestaan, terwijl ook de fundamenten van de troon zichtbaar zijn. Sinds de opgravingen in 2009 is er een gedeeltelijke reconstructie gemaakt van het ronde, getrapte altaar voor Apollo, 8 meter in doorsnede en 4 meter hoog. De heuvel wordt verder gekroond door een klein kapelletje gewijd aan St. Kyriaki. Een ter plekke gevonden inscriptie maakt de identificatie van de site zeker.

 

Een uitgebreide beschrijving van de onderzoeksgeschiedenis is te vinden op de site www.amyklaion.gr waar ook de foto linksboven van de heuvel vandaan komt, evenals enkele foto’s onder.

click voor tekst Pausanias

Heiligdom Agamemnon

Een heiligdom gewijd aan Agamemnon en zijn minnares Kassandra (ter plekke genoemd Alexandra) is teruggevonden bij het kerkje voor Aghia Paraskeví. Een kuil voor afgedankte votiefgaven uit het heiligdom bevatte meer dan 10.000 voorwerpen, waaronder vele vazen (ook miniatuur), beeldjes en terracotta reliëfs. Pausanias, die dit heiligdom vermeldt, stelt dat daar een graf van Agamenon lag, waar ook een standbeeld stond van diens “wettige” vrouw Klytaimnestra, terwijl hij elders aangeeft dat ook Kassandra was begraven in Amyklai. Deze graven en het heiligdom zelf zijn waarschijnlijk overblijfselen van een oude literaire traditie (o.a. terug te vinden bij Pindarus) dat Agamemnon en Kassandra niet in Mykene zijn vermoord, maar bij Amyklai. In dat geval zien we op de vele reliëfs Agamemnon en zijn “vrouw” Kassandra in de onderwereld (gezien de slangetjes). In dat geval is hier duidelijk sprake van Heroën-cultus.

Een alternatieve theorie ziet hier de cultus van de Koning van de Doden  de naam Agamemnon, “Hij die iedereen kent”, samen met zijn vrouw Alexandra. Met de verspreiding van de Homerische epen werd deze Agamemnon geïdentificeerd met de Agamemnon als leider van de Grieken ten tijde van de Trojaanse oorlog en werd  Alexandra geïdentificeerd met de Trojaanse zieneres Kassandra. Votiefgaven in het museum van Sparta tonen de Heerser van de Onderwereld alleen of met zijn vrouw, gezeten op een troon en met een paard of slang als metgezel.